دکتر «کاظم شعبانی گورجی»، مدیرگروه زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان درباره علت به وجود آمدن این رشته کوه ها می گوید: فرآیندهای تکتونیکی به دلیل فرورانش پوسته عمان به زیر مکران و فرسایش آبی و بادی از جمله مهم ترین دلایل شکل گیری این کوه ها است.
وی می افزاید: این کوه ها براثر فرسایش سریع به وسیله باد و باران به این شکل در آمده است و یکی از پدیده های جذاب و کم نظیر زمین شناسی به شمار می آید.
وی در ادامه می گوید: این کوه ها از جنس سنگ های رسوبی با ترکیبات مارن، رس و آهک و به رنگ سفید مایل به طوسی است که در اثر فرسایش، شیارهای زیبایی بر آن ها ایجاد شده است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به ارتفاع کوه های مریخی می گوید: ارتفاع کوه های مریخی در نقاط مختلف، متفاوت است بطوری که برخی از آن ها 5 متر و برخی دیگر بیش از 100 متر ارتفاع دارند.
شعبانی می افزاید: نظیر این رشته کوه ها را می توان در«هزار دره» در شرق تهران که از کنگلومرا که از ماسه سنگ های کنگلومرائی و به مقدار کمی رسوبات رسی تشکیل شده است یافت.
وی با اشاره به نقش این کوه ها در اقتصاد منطقه و کاربرد مواد تشکیل دهنده آن در صنعت، می گوید: کوه های مریخی از نظر اقتصادی برای مردم منطقه اهمیت ویژه ای دارد بطوری که می توان از مواد اصلی سازنده آنها که به طور عمده مارن، رس و ترکیبات آهکی است در تولید سیمان و همچنین ساخت آجر استفاده کرد.
وی در ادامه می افزاید: هم چنین باید آنالیزهای شیمیایی و مهندسی روی این ترکیبات انجام و مشخص شود که چگونه می توان بیشتر از آنها در ساخت سیمان و آجر استفاده کرد.
شعبانی به اهمیت این کوه ها در جذب گردشگر اشاره می کند و می گوید: این منطقه باید به عنوان یک «ژئوپارک» ثبت جهانی شود زیرا ظرفیت های زیادی برای جذب گردشگر و درآمدزایی برای مردم منطقه دارد.
مدیرگروه زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، خاطرنشان می کند: در جهان تنها چند کشور چنین مناظر زیبا و بکری دارندبه عنوان مثال کشور مغولستان از این جاذبه گردشگری برخوردار است و از چندی پیش به ایجاد اماکن تفریحی و سیاحتی در مجاورت این نوع کوه ها اقدام کرده است و با این اقدام خود، هر ساله پذیرای شمار زیادی از گردشگران از سراسر دنیا در این منطقه است.
«دکتر غلامرضا نوری»، عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان در باره شکل گیری کوه های مریخی چا بهار به ایسنا گفته است: این کوه های زیبا از نوع رسوبی هستند و به علت فرسایش سریع در برابر باد و باران به شکل دندانه دندانه و پر از لبه ها و چاک های مکرر درآمده اند که بومیان این منطقه به سبب شکل غیرعادیشان، از آنها با عنوان کوه های مریخی نیز یاد می کنند.
وی می افزاید: شیارها و تراش های زیبای این کوهها که فاقد هیچ گونه پوشش گیاهی هستند، منظره ای رویایی و خیال انگیز را خلق کرده است
عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان با اشاره به این نکته که این پدیده های طبیعی زیبا ادامه کوه های زاگرس هستند می گوید: این کوه ها در ادامه کوه های زاگرس است که در ادامه به پاکستان می رسد و به غیر از زیبایی منحصر به فرد این کوه ها، از فضای باز و افق دید مناسب این منطقه می توان برای رصد فضای لایتناهی و نجوم هم استفاده کرد.
نوری می افزاید: در میان دره ها و اطراف این کوه ها فسیل انواع صدف ها و آبزیان از جمله نهنگ یافت می شود. وی خاطرنشان می کند: این منظره زیبا با چشم اندازهای طبیعی کم نظیر مانند تالاب لیپار با انواع پرندگان، سواحل ماسه ای و صخره ای دریای عمان با امواج خروشان برای گردشگران و طبیعت گران آغوش گشوده است.
لغت نامه ها یک کوه را این طوری تعریف می کنند که بلندتر و سراشیب تر از یک تپه است. در واقع کوه یک بخش تغییر یافته از سطح زمین بر اثر عوامل طبیعی است که در یک منطقه محدود دراز شده و به سمت بالای زمین گسترش پیدا کرده. کوه ها معمولاً شیب دارند، کناره هایشان سرازیری است و قله ها و نوک های تیز یا اندکی گرد دارند.
معمولاً، کوه ها زمین های تغییر شکل یافته ای هستند که بیش از 600 متر ارتفاع دارند. کوه ها در هر قاره و حتی زیر اقیانوس های بزرگ وجود دارند. به دلایل مختلف چند نوع مشخص از کوه ها وجود دارند.
کوه ها محل سکونت تقریباً یک دهم انسان ها هستند و یک پنجم سطح خشکی های زمین را می پوشانند و در 75 درصد کشورها وجود دارند. بیشتر از نیمی از آب تازه جهان از کوه ها سرچشمه می گیرد و همه رودخانه های اصلی جهان از سرچشمه های کوهستانی تغذیه می شوند.
کوه ها چگونه تشکیل شده اند؟
کوه ها در دوره های زمانی طولانی و بر اثر نیروهای وحشتناکی در داخل زمین تشکیل شده اند. کوه ها بر اثر آتشفشان ها، فرسایش و آشفتگی یا بالا رفتن پوسته زمین به وجود آمده اند.
پوسته زمین از شش تکه عظیم به نام صفحات ساخته شده که وقتی به هم گیر می کنند مثل یک پازل می شوند. موقعی که دوتکه از پوسته زمین به هم کوبیده می شوند، ممکن است زمین به سمت بالا هل داده شود و کوه ها تشکیل شوند. بسیاری از بزرگ ترین کوه های جهان به خاطر برخوردهای عظیم بین قاره ها به وجود آمده اند.
آیا می دانید که زمین لرزه ها هم موقعی که دو صفحه همدیگر را به عقب هل می دهند و باعث ایجاد شکاف و شکستگی در پوسته می شوند رخ می دهد؟
افزایش تنوع زیستی با تشکیل کوه ها
بسیاری تصور می کنند پایداری یک محیط در دراز مدت به غنای گونه ها منجر می شود اما حالا مشخص شده درواقع مناطقی که از نظر زمین شناسی پویا هستند نقش عمده ای در افزایش تنوع زیستی دارند. درواقع رشته کوه های جوان مانند آند، هیمالیا و زاگرس (در ایران و عراق) چشم انداز وسیعی را مقابل ما قرار می دهند و بسیاری از زیستگاه های جدید برای توسعه گونه های جدید مفیدند. البته اثرات تشکیل کوه ها و تغییرات آب و هوایی مرتبط با آنها فراتر از ایجاد تنها رشته کوه ها است و سیستم های رودخانه ای هم به دنبال آن تغییر می کند.
